Hoe kom je over jezelf heen?

Het ego is zowel volgens het boeddhisme als volgens de psychiatrie de oorzaak van lijden. Dus werkt het loslaten van het ego bevrijdend.
Op die gedachte baseerde boeddhist en psychiater Mark Epstein een boek met de titel: Advice Not Given: A Guide to Getting Over Yourself. Op lifehacker.com vind je een interview naar aanleiding van dit boek.

Boeddhistisch psychiater
Pas toen zijn vader terminaal ziek werd begon Epstein, die zelf al thuis was in de leer, Boeddhistische levenswijsheden met zijn patiënten te te delen. Dit waren dus de adviezen die eerder niet gegeven werden (vandaar de titel: not given) maar die een waardevolle aanvulling bleken op zijn psychiatrische therapie.

Getting over yourself… Waarom?
Het leven zit vol met onvoorspelbare grillen, willekeurigheden en dreigend onheil. Niemand kan met zekerheid voorkomen dat een goede vriend dood gaat of dat we een ongeluk krijgen. Toch denken we onszelf voor de buitenwereld te kunnen behoeden door allerlei afweermechanismen te ontwikkelen. Door deze behoefte aan controle wat los te laten, kunnen we meer ontspannen in het leven staan en hoeven we ons niet meer zo’n zorgen te maken.

Op ons sterfbed wordt vaak duidelijk dat we niet zo belangrijk zijn als we dachten te zijn. We zijn “slechts” een sterfelijke patiënt geworden en onze titels doen er niet meer toe. Ook tijdens meditatie en soms therapie vangen we af en toe een glimp op van dat gegeven: dan beginnen we een beetje “over onszelf heen te komen”.

We hebben volgens Epstein meer aan het ego als “dienaar,” want het is een slechte “meester”.
Maar als we ons ego helemaal uitwissen, worden we psychotisch. Dit is dus niet wenselijk! Wel kan het nuttig zijn om het ego soms tijdelijk buiten spel te zetten, zoals met psychedelische middelen. Dit kan ons nieuwe inzichten opleveren en helpen bij het relativeren van het ego.
Het ego kunnen uitzetten als dit uitkomt is dus een waardevolle skill. Zoals we al doen tijdens bijvoorbeeld dromen of een orgasme.

Wat is ego?
Rond het derde levensjaar worden steeds meer eisen aan ons gesteld. We moeten ons bordje leegeten en we mogen alleen naar de wc op een bepaalde plek. In de psychoanalyse wordt het ego traditioneel gezien als het punt van communicatie tussen de individuele behoeften enerzijds en de eisen van de buitenwereld anderzijds.

Onzekerheid versus arrogantie
De meeste mensen denken bij ego aan arrogantie en je beter voelen dan een ander. Maar in werkelijkheid kan het ego twee kanten op. Afhankelijk van hoe je gewaardeerd werd in je gezin van herkomst, ontwikkel je een zelfbeeld. Het ego is erg gehecht aan een zelfconcept en laat dit niet graag los, ook als het negatief is. Maar ook de zelfingenomen kwast, die de hele dag op Facebook naar bevestiging zoekt, wordt beheerst door ego.

Het Achtvoudige Pad volgens Epstein
In zijn boek beschrijft de psychiater het achtvoudige pad volgens Boeddha.

• De eerste twee punten betreffen theoretisch begrip. Wanneer je gaat mediteren moet je immers weten wat je hiermee probeert te bereiken.

• Het derde, vierde en vijfde punt gaan over ethiek: sta je op een integere manier (die de mind niet veel voeding geeft) in het leven? De Boeddha raadde aan om niet te roddelen, bijvoorbeeld. Maar ook negatieve gedachten over jezelf kunnen volgens Epstein beter losgelaten worden.

• De laatste drie punten van het Achtvoudige Pad gaan over het trainen van je mind om de “zelf-observator” in je te versterken: het aspect van ons dat neutraal is en waar we geen identiteit (ego) aan vastplakken.

Alleen of onder begeleiding?
Loslaten van je ego kan volgens Epstein met of zonder leraar. Maar als je hulp zoekt bij deze processen, is het belangrijkste dat het tussen jou en je therapeut -boeddhistisch of niet- gewoon goed klikt.